Środowisko na pierwszym planie
Konieczność naprawy środowiska w procesie transformacji stoi przed wyzwaniem pogodzenia gospodarki i społeczeństwa z pilną potrzebą ochrony i regeneracji środowiska, zniszczonego przez lata wskutek eksploatacji węgla. Sprawiedliwa transformacja jest nierozerwalnie związana z naprawą środowiska, poprawą jakości życia i budowaniem zrównoważonej przyszłości. Degradacja środowiska przez górnictwo jest jednym z największych wyzwań, dlatego kwestie środowiskowe są kluczowe dla poprawy życia mieszkańców i trwałej przyszłości regionu.
Dziedzictwo: skażone powietrze, zniszczona ziemia
Górnictwo nie wywarło pozytywnego wpływu na środowisko Śląska. Region boryka się z zanieczyszczeniem powietrza, związanym z niską emisją i transportem. Wciąż istnieją rozległe, zdegradowane tereny poprzemysłowe, eksploatacja węgla spowodowała zmiany stosunków wodnych i szkody górnicze, zagrażające infrastrukturze, drogom i budynkom. W naszym krajobrazie „straszą” stare, zniszczone pokopalniane i pohutnicze zabudowania, hałdy, które czasem dymią, bezużyteczne torowiska.
Naprawa środowiska to priorytet
Poprawa jakości życia mieszkańców jest niemożliwa bez ochrony i regeneracji środowiska. W Manifeście „Zielona przyszłość Śląska” z 2018 domagano się czystego powietrza, wody i energii oraz sprawiedliwej transformacji środowiskowej. To się nie zmieniło. Samorządy kładąc nacisk na infrastrukturę ochrony środowiska, regenerację i ograniczenie ryzyka klimatycznego, zdają sobie sprawę, że rewitalizacja terenów poprzemysłowych jest integralną częścią sprawiedliwej transformacji, mającą wymiar środowiskowy, gospodarczy i społeczny. Sprawiedliwa transformacja musi w tym uwzględniać głos społeczności lokalnych, doświadczających skutków przemysłu.
Czas nowej energii i użytków naturalnych
Transformacja energetyczna Śląska stwarza możliwości wykorzystania terenów poprzemysłowych pod OZE, co przyczyni się do dywersyfikacji energetyki i poprawy powietrza. Samorządy dostrzegają potencjał energetyki opartej na OZE dla wysokiej efektywności energetycznej regionu, lecz w naszym regionie są to kwestie wrażliwe, budzące sprzeciw społeczny. W powszechnej opinii sprowadza się to jedynie do likwidacji kopalń, do utraty pracy przez mieszkańców społeczności skupionych wokół zakładów górniczych. Zbyt mało mówi się o korzyściach wynikających ze sprawiedliwej transformacji. Taką niewątpliwą korzyścią jest jednak odzyskanie czystego i zdrowego środowiska naturalnego, środowiska do życia… Sprawiedliwa transformacja Śląska wymaga odejścia od monokultury węglowej i skupienia się na naprawie środowiska, ochronie i ekosystemów zrównoważonym wykorzystaniu potencjału regionu. Czyste wody, tereny zielone, zdrowe środowisko – to dotyczy każdego mieszkańca regionu. Transformacja to zmiana, której nie da się uniknąć, ale można ją wykorzystać, budować kapitał wiedzy, adaptować się do nowych warunków, poszukiwać nowych dróg rozwoju. Zmian nie można się bać, do zmian trzeba się przygotować.
(i)
Na podstawie:
• Wrażliwość terenów górniczych na transformację energetyczną. Polski Instytut Ekonomiczny, 7/2024.
• Sprawiedliwa transformacja w regionach górniczych, Piotr Czerniejewski, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, 2022.
